Πανελλαδικές Εξετάσεις 2017 - ΓΕΛ - Απαντήσεις Νεοελληνικής Γλώσσας

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.
Ο Σκαλκέας στην ομιλία του αναφέρεται στην ευθύνη των επιστημόνων. Αρχικά, διακρίνει ανάμεσα στο στόχο της επιστήμης, που είναι η κατάκτηση της γνώσης και σε εκείνον της  τεχνολογίας, που είναι η πρακτική της αξιοποίηση. Ωστόσο, αν και παραδέχεται πως η ανάπτυξη του υλικού πολιτισμού, ανταποκρινόμενη στις σύγχρονες απαιτήσεις, έχει βελτιώσει τις συνθήκες ζωής, στον προβληματισμό του για τον αν ωφέλησε τον άνθρωπο, αποφαίνεται ότι αυτός αλλοτριώνεται. Με αυτά τα δεδομένα καθορίζεται η ανάγκη άσκησης ευσυνείδητου ελέγχου αποκλειστικά από τον επιστήμονα, για να προβλεφθεί ενδεχόμενη επιβλαβής εφαρμογή της παραγόμενης γνώσης. Επειδή, όμως, η σύγχρονη τεχνολογία παρεκκλίνει συχνά από τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό της, κρίνεται απαραίτητος ο επανακαθορισμός των στόχων από επιστήμονες με ηθικές αξίες.

Β1.
α. Λάθος
β. Λάθος
γ. Σωστό
δ. Σωστό
ε. Σωστό

Β2. α)
Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με σύγκριση-αντίθεση. Συγκεκριμένα, συγκρίνονται και έρχονται σε αντίθεση οι στόχοι αφενός της επιστήμης και αφετέρου της τεχνολογίας. Η πρώτη επιδιώκει τη βαθύτερη κατάκτηση της γνώσης, ενώ η δεύτερη την πρακτική εφαρμογή αυτής της γνώσης. Ως λέξη-κλειδί χρησιμοποιείται το "ενώ".

Εναλλακτικά: Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του παραδείγματος. Ειδικότερα, αναφέρεται το παράδειγμα του Αϊνστάιν, για να αποσαφηνιστεί ότι η επιστήμη παρέχει τα μέσα για την εξυπηρέτηση ανθρωπιστικών σκοπών.

Ή: 
- Ανάπτυξη με ορισμό: οριστέα έννοια: "επιστήμη", γένος: "αγώνας", ειδοποιός διαφορά: "αέναος", "του ανθρώπου", "για την κατάκτηση... την έρευνα".
- Ανάπτυξη με αιτιολόγηση: αιτιολογείται γιατί επιστήμη και τεχνολογία δεν ταυτίζονται. Λέξη-κλειδί το "διότι".
Ανάπτυξη με αίτιο-αποτέλεσμα: αίτιο: "Η επιστήμη", αποτέλεσμα: "ανοίγει συνεχώς... φωτίζει τον νου".

β) 
βέβαια: βεβαιότητα, έμφαση
εάν: όρος ή προϋπόθεση
όμως: αντίθεση, εναντίωση
για τούτο: αίτιο-αποτέλεσμα
δηλαδή: επεξήγηση

Β3. α)
αέναος: παντοτινός, αιώνιος, διηνεκής
προσηλωμένη: αφοσιωμένη, προσκολλημένη, επικεντρωμένη
εγείρουν: προκαλούν, δημιουργούν
αλλοτριώνουν: αποξενώνουν
καταστρεπτικό: ολέθριο, καταστροφικό, μοιραίο

β)
συγκεκριμένο: αφηρημένο, ασαφές, αόριστο
βελτίωσε: επιδείνωσε, χειροτέρευσε
ευθύνη: ανευθυνότητα
υλική: πνευματική, άυλη
ελευθερία: υποταγή, υποδούλωση, δουλεία

Β4. α)  
Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ασύνδετο σχήμα, για να παραθέσει τους παράγοντες που διασύρουν και υπονομεύουν σήμερα τα ευγενή ιδεώδη του ανθρωπισμού. Οι παράγοντες αυτοί ("Η σύγχυση πραγματικών... και η αγωνία") μπαίνουν ο ένας δίπλα στον άλλο χωρίς σύνδεσμο, μόνο με κόμματα. Έτσι επιτυγχάνεται η ζωντάνια και η ταχύτητα στο λόγο, καθώς και η συμπύκνωση των νοημάτων σε μια περίοδο.
 
β)
Το ρητορικό ερώτημα που τίθεται στο τέλος της δεύτερης παραγράφου έχει μεταβατικό χαρακτήρα, καθώς προετοιμάζει τον αναγνώστη για το τι θα ακολουθήσει. Το ερώτημα προσελκύει την προσοχή του δέκτη, λειτουργώντας ως αφετηρία γόνιμου προβληματισμού. Ο αναγνώστης καθίσταται κοινωνός του προβληματισμού του συγγραφέα σχετικά με το αν η τεχνολογία, παρά τη συμβολή της στη βελτίωση των συνθηκών ζωής του ανθρώπου, υπηρετεί ή όχι τα ιδεώδη του ανθρωπισμού, ενώ παράλληλα αφυπνίζεται, ευαισθητοποιείται και επηρεάζεται συναισθηματικά. Ο λόγος στο σημείο αυτό αποκτά ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα.

Γ1.
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία σε τελετή αποφοίτησης του σχολείου.
(Το ύφος του κειμένου πρέπει να είναι άμεσο, για να ανταποκρίνεται στην επικοινωνιακή περίσταση μιας ομιλίας στο χώρο του σχολείου. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να χρησιμοποιηθούν όλα τα ρηματικά πρόσωπα - εκτός από το β΄ ενικό -, όλες οι εγκλίσεις και να παρατεθούν ερωτήματα).

Προσφώνηση: Κύριες και κύριοι, αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες,

Πρόλογος: Αφουγκραζόμενοι τις επιταγές των καιρών για πρόσκτηση εξειδικευμένων γνώσεων, θεωρήσαμε υποχρέωσή μας, αλλά και δικαίωμά μας, να διεκδικήσουμε μία θέση στα πανεπιστήμια της χώρας. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, όταν και θα ανακοινωθούν οι βάσεις των σχολών των προτιμήσεών μας, θα γνωρίζουμε αν τα καταφέραμε. Μέχρι τότε, όμως, και με την ευκαιρία της παρούσας εκδήλωσης, ας εκμεταλλευτούμε το χρόνο της αναμονής, για να συνειδητοποιήσουμε ότι ως νέοι, ως υποψήφιοι φοιτητές και πάνω απ' όλα ως μελλοντικοί επιστήμονες, θα έχουμε τη γνώση, άρα και τη δύναμη, να αλλάξουμε προς το καλύτερο τον κόσμο. Γιατί, λοιπόν, να μην καθορίσουμε σήμερα κιόλας τους άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφονται τα πιο ακανθώδη, τοπικά και παγκόσμια, προβλήματα, στην αντιμετώπιση των οποίων θα επικεντρωθούμε αύριο;

Α΄ Ζητούμενο: Ρόλος της επιστήμης στην αντιμετώπιση σύγχρονων προβλημάτων
· Με τις επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις ο σημερινός άνθρωπος, που ταλανίζεται από την οικονομική κρίση, μπορεί να εξασφαλίσει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, αφού είναι εφικτό να παραχθεί με χαμηλότερο κόστος πληθώρα υλικών αγαθών, τα οποία θα καταστήσουν πιο άνετη την καθημερινή ζωή.
· Τελειοποιημένα συγκοινωνιακά μέ­σα θα συντελέσουν στην εκμηδένιση των αποστάσεων και τη διευκόλυνση της επικοινωνίας ατόμων, ομάδων, αλλά και λαών, διευκολύνοντας τη σύναψη ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων, προάγοντας τον κοσμοπολιτισμό και διασφαλίζοντας την ειρήνη.
· Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να «προεκτείνουν» ακόμη περισσότερο το ανθρώπινο μυαλό και να εξασφαλίσουν ευρύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες με ταυτόχρονη εξοικονόμηση χρόνου, χώρου και κόπου. Ιδιαίτερα, με την αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση, το ενδιαφέρον του μαθητή θα επανακτηθεί και η μάθηση θα καταστεί "παιχνίδι".
· Με την πνευματική χειραφέτηση του ανθρώπου μπορεί να συντελεστεί και η ηθική βελτίωσή του. Η επιστήμη με τον ορθολογισμό της μπορεί να συμβάλει στην αποδόμηση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων και να στρέψει ξανά τον άνθρωπο σε αξίες, αρετές και υψηλά ιδανικά.
· Στην ιατρική είναι δυνατό να καταπολεμηθούν ανίατες ως τώρα ασθένειες και να αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής. Με την κλωνοποίηση οργάνων μπορεί να απαλυνθεί ο πόνος ανθρώπων που αναμένουν μοσχεύματα.
· Η αφαίμαξη του πλανήτη μπορεί να ανακοπεί και η επιστήμη να συμβάλει στη σωτηρία της έως τώρα "ηττημένης" φύσης.
· Το πρόβλημα του υποσιτισμού στις υπανάπτυκτες χώρες είναι δυνατό να επιλυθεί και να διασφαλιστούν τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα των κατοίκων του Τρίτου Κόσμου.
· Η αρτηριοσκληρωτική γραφειοκρατία που παθητικοποιεί τον πολίτη και τον απομακρύνει από τα κοινά θα περιοριστεί και παράλληλα με την άμβλυνση των ανισοτήτων σε κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής θα θωρακιστεί το δημοκρατικό πολίτευμα και θα εξυγιανθούν οι θεσμοί.

Μεταβατική παράγραφος: Αγαπητό ακροατήριο, η επιστήμη τελικά είναι πανάκεια; Αν ναι, τότε εγκυμονεί ο κίνδυνος να τη θεοποιήσουμε, να παρασυρθούμε από τη μέθη που προκαλούν τα επιτεύγματά της, να την απογυμνώσουμε από κάθε ηθική ευθύνη. Ασφαλώς και δε σας επιτρέπεται να αναχαιτίσετε την πρόοδό της. Αλλά σας επιβάλλεται να τη χρησιμοποιήσετε στο μέτρο που αυτή θα εξυψώσει τον άνθρωπο. Γιατί αυτόχρημα μπορεί να γίνει θεραπαινίδα του ανθρώπου, αρκεί ο επιστήμονας να εξοπλιστεί με συγκεκριμένα ηθικά εφόδια.
 
Β΄ Ζητούμενο: Ηθικά εφόδια επιστήμονα
Προκειμένου η επιστήμη να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων, ο επιστήμονας είναι ανάγκη:
· Να προάγει το καλό της ανθρωπότητας και όχι να εξυπηρετεί τα δικά του συμφέροντα, να προτάσσει το κοινωνικό συμφέρον και όχι το προσωπικό όφελος.
· Να είναι πνευματικός ταγός, να πρωτοστατεί στις εξελίξεις, να αγωνίζεται για την ειρήνη, τη δημοκρατία και την ελευθερία, να έχει ανθρωπιστικά ιδεώδη, να ξεχωρίζει σε περιόδους κρίσης, να διαθέτει ευαισθησία.
· Να μην επιβάλλει τη γνώση του σαν αυθεντία, να ελέγχει την ορθότητα της γνώσης πριν την εκλαϊκεύσει και να ενημερώνει το κοινό για τους πιθανούς κινδύνους που εγκυμονεί η εφαρμογή των επιτευγμάτων του.
· Να είναι απαλλαγμένος από δογματισμό, φανατισμό, ιδιοτέλεια και αλαζονεία.
· Να έχει πολύπλευρη σκέψη, κριτικό πνεύμα, δεκτικότητα στις νέες ιδέες, σκεπτικισμό και πνευματική ανεκτικότητα. Να ανανεώνεται πνευματικά, να ελέγχει κριτικά τις θεωρίες του παρελθόντος και να απορρίπτει τις αυθεντίες.
· Να είναι έντιμος, αμερόληπτος και αντικειμενικός, να διαθέτει ηθική ακεραιότητα.
· Να έχει συνείδηση της ισχύος του και της κοινωνικής και πολιτικής του ευθύνης, να έχει σύνεση και υπευθυνότητα.
· Να προβαίνει με συνέπεια σε διαρκή απολογισμό των πράξεών του.
· Να προβαίνει σε αυτοκριτική.
· Να έχει ανθρωπιστική παιδεία, να συνδυάζει ειδική γνώση και σφαιρική καλλιέργεια, να έχει ως στόχο τη δια βίου παιδεία.
· Να μην υφίσταται πολιτικές ή οικονομικές πιέσεις.
· Να είναι ανεξάρτητος και να μη δεσμεύεται από ιδεολογικούς και πολιτικούς σκοπούς που θέτουν φραγμούς στη σκέψη, την έρευνα και την πνευματική του ελευθερία.
· Να τολμά να αντιπαρατίθεται σε κυρίαρχα συμφέροντα και να έρχεται σε σύγκρουση με το κατεστημένο.

Επίλογος: Κλείνοντας, φίλες και φίλοι, είναι καλό να υπενθυμίσουμε ότι τόσο η επιστημονική γνώση, που διευρύνεται σήμερα με ασύλληπτες ταχύτητες, όσο και η πρακτική εφαρμογή αυτής της γνώσης, που αποτυπώνεται στη δημιουργία της υπερσύγχρονης μηχανής, πρέπει να χρησιμοποιηθούν, για να απελευθερώσουν κι όχι για να υποτάξουν τον άνθρωπο. Βασικό μας μέλημα πρέπει να είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής και όχι η αύξηση της ποσότητάς της. Για να συμβεί αυτό, η επιστήμη πρέπει να τεθεί στο πλευρό του ανθρώπου. Πρέπει να εξανθρωπιστεί. Ο εξανθρωπισμός της είναι το διακύβευμα που πρέπει να κερδίσουμε. Αλλά, για να το κερδίσουμε, πρέπει ως αυριανοί επιστήμονες να θωρακιστούμε με ηθικές αρετές. Και να θυμόμαστε αυτό που ένας αγαπημένος συγγραφέας έχει διατυπώσει, ότι δηλαδή ένας άξιος μαραγκός που κατέχει καλά τη δουλειά του και πιστεύει σ’ αυτήν είναι πολύ πιο ολοκληρωμένος και αξιοσέβαστος άνθρωπος από έναν κακό επιστήμονα.
 
Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ για την αμέριστη προσοχή σας.

©Πένη Αποστολοπούλου